In de loop der tijd kunnen er vlekjes ontstaan op je huid. Lang niet ieder vlekje is gevaarlijk, sterker nog, de meeste zijn onschuldig. Maar hoe herken je het verschil?
Wat zijn normale veranderingen met toenemende leeftijd?
Rimpels
De huid is gevoelig voor veroudering, met name als je veel in de zon bent geweest. Zonlicht, met name het Ultraviolette deel van het zonlicht, beschadigt het elastiek van de huid en maakt de huid rimpelig en vlekkerig. Dit zie je vooral in het gezicht, de nek, de onderarmen en de handruggen. Rimpels als gevolg van zonnebaden zijn zelfs te onderscheiden van rimpels op basis van alleen oudere leeftijd. De rimpels zijn grover en dikker, terwijl rimpels op basis van alleen ouderdom fijn en slap zijn.
Foto van rimpels en sproeten door UV schade
Ouderdomsvlekken/levervlekken
Op huidgebieden die regelmatig in de zon zijn geweest kunnen na verloop van jaren lichtbruine vlekken en vlekjes ontstaan, de zogenaamde ouderdomsvlekken (lentigines seniles of -solares) of levervlekken. De latijnse achternaam “solares” geeft aan dat deze vlekken ontstaan onder invloed van de zon. De eerste vlekjes ontstaan op de neus en/of handruggen en vervolgens komen er elk jaar meer bij.
Foto’s van levervlekken op gelaat en hand
Deze vlekken kunnen zelf niet kwaadaardig worden, maar ze verraden wel dat de “eigenaar” veel zon heeft gehad en dat is een risico-factor voor het krijgen van huidkanker.
Ouderdomswratten
Ook zonder zonblootstelling vertoont de huid bij bijna iedereen van ouder dan 50 jaar een aantal goedaardige ouderdomsverschijnselen, meestal op de huid van de romp. De bekendste is de zogenaamde ouderdomswrat (verruca seborrhoica) die vaak in meervoud op de huid van de romp verschijnt en langzaam dikker en donkerder wordt. Het gebied vlak boven de taille is daarvoor berucht, maar ook de haargrens en bakkebaarden zijn bekende plekken voor deze wratten.
Foto’s van ouderdomswratten
Deze wratten kunnen in het begin jeuk veroorzaken. Ouderdomswratten kunnen niet kwaadaardig worden! Ouderdomswratten kunnen sterk wisselen van uiterlijk, van roze, geel, tot grijs, bruin en zwart. Dit maakt het soms moeilijk om het verschil te zien tussen een ouderdomswrat en een melanoom. Het helpt om het oppervlak van de wrat te voelen: een ouderdomswrat voelt een beetje stug/ruw/rasperig/vettig aan. Het is handig om dat gevoel te leren kennen, want een ouderdomswrat komt zelden alleen, het kunnen er tientallen worden.
“Verandering” is een sleutelwoord bij de vroege herkenning van huidkanker. Een verandering in een al jaren bestaande situatie is een sterke aanwijzing dat er een kwaadaardig ontwikkeling aan de gang zou kunnen zijn. Kijk het even rustig 3 weken aan en bedenk dat huidkanker extreem zeldzaam is onder de leeftijd van 35 jaar, maar vrij vaak voorkomt boven de leeftijd van 50-60 jaar. Een moedervlek of plekje waarin geen enkele verandering optreedt is geen huidkanker. Ook een beloop waarbij een plekje af en toe terugkomt en af en toe geneest, past niet bij huidkanker. Huidkanker ontwikkelt zich namelijk (meestal langzaam, soms wat sneller) in de richting van steeds groter, dikker en hobbeliger. Uiteindelijk is er sprake van een heel kenmerkende gevorderde tumor, die iedereen herkent als kwaadaardig, maar het streven is juist om huidkanker in een vroeg stadium te herkennen en te behandelen. Bedenk dat huidkanker in 100% van de gevallen te genezen is als het vroeg wordt ontdekt, dit geldt zelfs voor melanomen!
|
Verandering |
Praktische Uitleg |
|
Groeiende moedervlek |
Een moedervlek hoort op volwassen leeftijd niet meer te groeien. Met name asymmetrische groei kan op kwaadaardigheid wijzen. Meet de moedervlek gewoon op met een huishoudcentimeter: groeit de moedervlek tot meer dan 5 millimeter doorsnede: laat er dan naar kijken. (Een moedervlek die altijd al 5 millimeter of meer was en niet verandert kan geen kwaad) |
|
Nieuw ontstane moedervlek Deze stip is 5 millimeter in doorsnede |
Een nieuw ontstane moedervlek op volwassen leeftijd mag niet veel groter groeien dan 5 millimeter. Als hij toch groter wordt, ga dan naar de huisarts. Bij jongeren (tot 25-30 jaar) is het ontstaan van nieuwe moedervlekken acceptabel. |
|
Kleurverandering van een moedervlek (hetzij donkerder, hetzij bleker) |
Een moedervlek hoort op volwassen leeftijd geen enkele verandering te tonen, ga naar de huisarts als de verandering na 3 weken nog bestaat. |
|
Jeukende moedervlek (geldt ook voor steken) |
Een moedervlek hoort op volwassen leeftijd op geen enkele manier op te vallen, ga naar de huisarts als de jeuk 3 weken blijft aanhouden. |
|
Plekje met korstje, dat niet over gaat |
Als je op middelbare leeftijd een plekje hebt waarop steeds weer een korstje komt, kan dat wijzen op kwaadaardigheid. Huidkanker komt vooral voor op huid die regelmatig in de zon is geweest. |
|
Zweertje dat niet geneest |
Als je op middelbare leeftijd een zweertje hebt dat niet geneest, kan dat wijzen op kwaadaardigheid. Huidkanker komt vooral voor op huid die regelmatig in de zon is geweest. |
|
Snel groeiend bol gezwel/ “wildvlees” |
Een zeldzame vorm van melanoom kan in 4-6 maanden een opbollend, rond gezwel worden, rood, bruin of bijna zwart van kleur. Het bloedt gemakkelijk. Deze vorm komt het meest voor bij mannen op oudere leeftijd. Ga zonder uitstel naar de huisarts. |
Hieronder zie je een tabel met risicokenmerken voor het krijgen van huidkanker, wees je ervan bewust dat je misschien een verhoogd risico hebt zodat je huidkanker tijdig op kunt sporen.
|
Risicofactor |
Uitleg |
|
Licht Huidtype |
Lichte, bleke huidskleur, vaak met blauwe ogen en blond of rossig haar. Dit geldt voor bijna de halve Nederlandse bevolking! |
|
Licht Fototype |
De huid verbrandt snel in de zon en kan nauwelijks bruin worden. Dit is een risicofactor los van het feit of er daadwerkelijk een overmaat aan zonblootstelling geweest is. |
|
Zonverbrandingen voor het 20ste jaar |
Zonverbrandingen waarbij de persoon pijn heeft ervaren of niet kon slapen, al dan niet met blaren. Meerdere zonverbrandingen verhogen het risico nog verder. Zonverbrandingen op volwassen leeftijd dragen ook bij aan het huidkanker risico, maar veel minder dan verbrandingen op jonge leeftijd. |
|
Chronische zonblootstelling |
De persoon heeft een buitenberoep of heeft langere tijd in de tropen gewoond: de zonneschade van jarenlang wordt bij elkaar opgeteld tot een totaalsom. (=cumulatieve zonblootstelling) |
|
Zonneschade/levervlekken |
De huid toont permanente sproeten, met name te zien op onderarmen en schouders. Deze sproeten verdwijnen niet in de winter. Dit is chronische zonneschade, ontstaan na vele jaren te veel zon. |
|
Zonneschade/actinische keratosen |
De huid toont met name op hoofd/hals en handruggen meerdere ruwe plekjes met schilfertjes erop. Vaak is de huid daar ook al rimpelig en vlekkerig, chronische zonneschade. |
|
Gewone moedervlekken |
Verspreid over de huid zijn veel gewone moedervlekken te vinden ( “veel” is meer dan 50 bij mensen boven de 50 jaar en meer dan 75 bij mensen onder de 50) Gewone moedervlekken hebben een diameter van 2-4 mm en zijn rond of ovaal van vorm en egaal bruin. |
|
Atypische moedervlekken |
Atypische moedervlekken zijn grote (vlakke!) pigmentvlekken die vaak asymmetrisch zijn en wat wisselend bruin gepigmenteerd. Vlakke moedervlekken met een doorsnede van 5 mm of meer zijn al gauw atypisch. Atypische moedervlekken komen vaak meervoudig voor en als er meer dan 5 zijn is er een reden om jaarlijks voor een moedervlekkencheck naar de huisarts te gaan. |
|
Huidkanker gehad in het verleden |
Basaalcelcarcinomen komen bij een kwart van de mensen meerdere keren voor en melanomen bij ongeveer 3%. |
|
Familie |
Als in de naaste familie (eerste- of tweede graads) melanoom voorkomt is je risico op melanoom verhoogd. Bij de andere vormen van huidkanker speelt voorkomen in de familie geen rol. |
|
Erfelijk melanoom (FAMMM syndroom) |
In de familie zijn meerdere familieleden bekend met melanoom. De diagnose “erfelijk melanoom” wordt gesteld als er twee eerstegraads verwanten een melanoom hebben of 3 tweedegraads verwanten. Het risico op melanoom is in de hele familie sterk verhoogd en er is specialistische controle nodig. |